Nadleśnictwo odnowiło kaplicę

Nadleśnictwo Ostrów Mazowiecka odrestaurowało kaplicę grobową z drugiej połowy XIX wieku, która stoi w Orle. Po powstaniu styczniowym wybudował ją gen. kawalerii Andrej Kucyński, który za zasługi w tłumieniu powstania obdarowany został wcześniej przez cara ośmioma folwarkami, w tym m. in. folwarkiem Orło. W miejscu, gdzie pobudowano kaplicę, był wtedy park krajobrazowy założony przez rosyjskiego generała. Kim był Andrej Kucyński?

Pomnik nagrobny gen. Kucyńskiego w Orle. Stan w 1956 roku. Fragment  zdjęcia z archiwum Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Warszawie

Źródło: przetargi.propublico.pl

Był naczelnikiem III warszawskiego Okręgu Korpusu Żandarmerii mianowany na to stanowisko na początku 1861 roku przez Wasyla Dołgorukowa – szefa żandarmerii carskiej. Był to dla Polaków okres niespokojny – w 1863 roku wybuchło powstanie styczniowe. W Orle znajdował się dworek Kucyńskiego, usytuowany w rozległym parku krajobrazowym dochodzącym od północnego wschodu do rzeki Brok. Andrej Kucyński zmarł 4 lipca 1875 roku, co zapisano na kamiennej tablicy nagrobnej i co dało się z tej tablicy odczytać w trakcie prac konserwatorskich prowadzonych w 1987 roku przez Pracownie Konserwacji Kamienia PP PKZ Oddział w Toruniu. Ze względu na znaczne zniszczenia powierzchni płyty nie znana jest data urodzenia Kucyńskiego. Z „Białej Karty” stanowiącej wymaganą dokumentację przy wpisywaniu obiektu do Rejestru Zabytków, sporządzonej w 1994 roku, dowiadujemy się, że nagrobek usytuowany został w centralnej części parku; poza generałem Kucyńskim pochowany został również tutaj jego syn. Zarówno sam pomnik nagrobny jak i płytę inskrypcyjną ufundowała rodzina generała, w której ręce przeszedł majątek Orło.

Kaplica nagrobna gen. A. Kucyńskiego, Orło. Widok od strony północnej.
Stan zachowania we wrześniu 2010 r. 

W Białej Karcie z 1994 roku znajdujemy też informację o dwóch trumnach znajdujących się w krypcie nagrobka. Obecnie po trumnach nie ma najmniejszego śladu. Płyta kamienna, której właściwe miejsce to geometryczny środek żeliwnej podłogi w kaplicy, przechowywana jest obecnie w magazynie Nadleśnictwa w Ostrowi Mazowieckiej.
Nagrobek generała Kucyńskiego to konstrukcja składająca się z części wykonanej z cegieł oraz niezwykle dekoracyjnej części żeliwnej. Część ceglana to krypta podziemna, sklepiona kolebkowo z wejściem od strony zachodniej oraz schodkowy cokół ponad poziomem terenu, na którym ustawiono część żeliwną nagrobka.  Jak wspomniano podłogę kaplicy stanowi żeliwna płyta dekorowana powtarzającymi się rozetami, w kwadratach, na jakie podzielono powierzchnie płyty. Miejsce pośrodku podłogi przewidziane było na leżącą poziomo płytę kamienną o wymiarach 81 x 52 cm.
Kaplica jest właściwie żeliwnym baldachimem wspartym na sześciu kolumnach, których trzony stanowią cztery przenikające się pręty. Kolumny zaopatrzono w bazy na rzucie ośmioboku foremnego zakończone profilowaniem pozwalającym na łagodne przejście do formy trzonu. Wymyślne i skomplikowane głowice kolumn pozwalają na przejście do czworobocznych zwieńczeń stanowiących podstawy dla osadzenia swoistego architrawu z łącznikami będącymi ozdobnymi obramieniami wycinków okręgu z ornamentem przypominającym dekoracje budowli orientalnych. Powyżej znajduje się cebulasty, ażurowy dach, na szczycie którego ustawiono prostopadłościan na rzucie sześcioboku. Forma wieńczącego daszku na prostopadłościanie powtarza w dużym zmniejszeniu dach właściwy. Na samym szczycie znajdował się krzyż prawosławny z dwoma ramionami poziomymi. Dekoracje zastosowane w kaplicy są bardzo w przemyślany sposób zaprojektowane i perfekcyjnie wykonane. Począwszy od żeliwnej płyty stanowiącej podłogę kaplicy aż po niezwykle bogate zwieńczenie mamy do czynienia ze swoistym w przypadku żeliwa „horror vacui” „Lęk” przed pozostawieniem miejsc bez dekoracji, a także rodzaj tych dekoracji ma intuicyjny związek ze sztuką Wschodu. Kolumny otrzymały wszystkie elementy, jakie powinna kolumna posiadać: rozbudowaną bazę, trzon, który – w obawie przed zbytnią prostotą – został zwielokrotniony i pokazany jako wiązka czterech kolumienek oraz głowice, w nieco uproszczonej (ze względów technologicznych) formie przypominające kapitele klasyczne. Baldachim kaplicy to ażurowa konstrukcja przypominająca kształtem cebulaste dachy Europy wschodniej i Azji. Wzór powtarzający się na połaciach baldachimu ma również wyraźną proweniencję wschodnią. Zasadnicza część nagrobka generała Kucyńskiego odlana została w tzw. „żelazie lanym” czyli żeliwie szarym.